Besinlere karşı vücudun istenmeyen tepkiler vermesi sonucu oluşan beklenmedik reaksiyonlara besin alerjileri denilmektedir. Besin alerjisine vücuttaki metabolik bozukluklar, besinlerle alınan toksik maddeler neden olmaktadır. Besin alerjileri genelde ek beslenmeye başlamayla birlikte hayatın ilk yıllarında daha sık görülmektedir. Alerjinin belirtilerine bakacak olursak kaşınma, kızarıklar, dil, dudak bölgelerinde şişme, bulantı, kusma, karın ağrıları, baş dönmesi, bayılma gibi durumlar gözlenebilir. Besin alımından sonra bu belirtiler gözlendiğinde bir hekime başvurulmalıdır. Bütün besinler alerjiye neden olmaktadır. Hayvansal ürünlerden en sık inek sütü ve yumurta, daha seyrek de etler; balıklar ve kabuklu deniz ürünleri; bitkisel ürünlerde en sık yer fıstığı, buğday, soya, fıstık neden olabilmektedir. Bu besinlerin kötü etkilerinden kurtulmak için eliminasyon diyetleri uygulanmaktadır.
Konu İçeriği
Besin Eliminasyon nedir?
Besin alerjisinde uygulanacak temel tedavi besinin eliminasyonudur. Hastaların beslenme öyküleri alınarak hangi besine karşı vücudun tepki verdiği belirlenerek ya da yapılan alerji testleri sonucu kişinin diyetinden o besinin çıkarılmasıdır.
Eliminasyon diyeti nedir?
Eliminasyon diyeti, hastaların hangi yiyeceklere karşı tepki verip vermediğini belirlemek için uygulanan test diyeti gibidir. Böylelikle hastaların besine karşı verdiği tepki engellenmiş olur. Eliminasyon diyeti 3 şekilde uygulanmaktadır:
Besine özgül eliminasyon diyeti; alerjiye yol açan bir ya da birkaç besinin diyetten çıkarılmasıdır. Akut reaksiyonlarda, besin alerjisi ya da alerjiye neden olabileceğinden şüphenilen besin durumlarında uygulanabilir.
Oligoantijenik diyet; diyette bir grup besin dışında diğerleri yasaktır. Tat olarak daha kabul edilebilir bir diyet olmasına rağmen diyet uygulanırken belirtilerin iyileşmemesi durumunda alerjinin hangi besinin neden olduğunu bulunması daha zordur.
Elemental diyet; besin alerjilerine karşı besin ögelerinin sadece basit formlarından oluşan diyettir. Aminoasid bazlı formulalar kullanılmaktadır. Bebeklik döneminden sonra hastaların bu diyete uyum sağlaması oldukça zordur. Sadece anne sütü alınan bebeklerde gözleniyorsa anne eliminasyon diyetine tabi tutulur, eğer hala iyileşme görülmediyse anne sütü kesilerek mamalara geçiş yapılır. Tam hidrolize mamalar ya da aminoasit mamaları verilir.
Eliminasyon Diyeti Nasıl uygulanır?
Eliminasyon diyeti için öncelikle hastalar, hastalığa sebep olduğundan şüphelenilen besinleri tüketmezler. Daha sonra yeterli bir süre içerisinde ki bu genellikle 10-14 gün hastaların semptomları değerlendirilir. Kayda değer bir iyileşme gözlenmişse düşünülebilir ki o besinler vücut için şüphelidir. Bu şüpheli besinler daha sonra diyete sırayla teker teker yeniden eklenir. Belirtiler yeniden gözlendiğinde –genellikle üç gün içerisinde– alerjiye neden olan besin belirlenir ve diyetten çıkarılır.
Hangi durumlarda uygulanır?
Besin alerjisi olduğu düşünülen ve besin alerjisi nedenini bulmak ve besin alerjisi olan herkes için uygulanabilir.
Dikkat edilmesi gerekenler
- Eliminasyon diyeti sonucu belirlenen besinler diyetten çıkarılır.
- Çapraz kontaminasyon riski olduğundan farklı besinler için farklı mutfak aletleri kullanılmalıdır.
- Sadece besinlere değil aynı zamanda gıda katkı maddelerine de alerji gözlenmektedir. Örnek olarak monosodyum glutamat, tatlandırıcılar ve yapay koruyucular verilebilir.
- Besinlere gelişen tepkilerde sadece besinin direkt alımından değil bazı yiyeceklerin içinde kullanımı da sebep olmaktadır. Örneğin; süte alerjisi olan kişilerde diğer süt ürünleri olan yoğurt ve peynire ya da yapılan yiyeceklerin içinde süt kullanımı da alerjiye sebep olabilir.
- Hazır paketli ürünlerin alımında mutlaka etiketler okunmalıdır. Genelde alerji oluşturacak besinler paket üzerine eğik veya kalın yazılsa da mutlaka her içeriğe bakılıp tüketilmelidir.
Sakıncaları nelerdir?
Besin alerjilerinde diyete mutlaka uyulmalıdır. Besin alerjilerinin ölümcül olabileceği unutulmamalıdır. Uygulanan eliminasyon diyetleri sonucu bazı mikrobesin ögelerinde eksiklikler görülebilir. (Bknz: Vitamin Eksikliği Sonucunda Görülen Hastalıklar )Örneğin süt iyi bir kalsiyum kaynağıdır. Alerjisi olan bireyler bunu tüketemeyeceği için kalsiyum alımında azalma görülecektir. Gerekli ek destek tedavisi uygulanmalıdır.
Sonuç/Yorum
Besin alerjileri besin alımı sonuçta vücutta beklenmeyen tepkilerin oluşması durumudur. Eliminasyon diyeti ile alerjik olan besinler diyetten çıkarılır. Sadece besinlere değil gıda katkı maddelerine de alerji gözlenebilir. Bu nedenle hazır besinler tüketilirken mutlaka etiketler okunmalı, dikkatli olunmalıdır. Eliminasyon diyetinin sebep olacağı diğer besin eksiklikleri de takviye ürünlerle gidilmelidir. Eğer kendinizde veya çocuklarınızda besin alerjisinin vücutta oluşturduğu tepkiler gözlemliyorsanız en kısa sürede bir hekime başvurup gerekli önlemleri almalısınız.
