Sağlıklı olmanın temel şartlarının başında şüphesiz ki sağlıklı beslenme gelmektedir. Hayatın her döneminde çok büyük bir öneme sahip olan sağlıklı beslenme alışkanlıkları özellikle çocukluk döneminde ayrı bir önem kazanmaktadır. Çocukluk çağında sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanan bir çocuk yetişkinlik çağında da bu sağlıklı alışkanlıklarını devam ettirecek ve sağlıklı bir birey olarak hayatını sürdürecektir. Çevresel etmenler ve ailenin yanlış tutumu bir çok çocukta sağlıksız beslenmeye neden olmaktadır. Bu yazımızda çocuklarda yetersiz ve dengesiz beslenme üzerine konuşacağız.
Konu İçeriği
Çocuklarda yetersiz Beslenme
Beslenme sorunlarının açtığı sağlık sorunlarını çocukları oldukça etkilemektedir. Eksik kalori ve protein alımı sonucu yetersiz beslenme durumu görülür. Bunu etkileyen yanlış beslenme alışkanlığı, ailenin tutumları ve davranışları gibi durumlardır. (Bknz: Çocuklarda Hatalı Beslenme Alışkanlıkları)
Yetersiz beslenme durumunda;
- Anemi,
- Raşitizm,
- Diş çürüklüğü,
- Boy kısalığı,
- Basit guatr
- Zayıflık ve şişmanlık
- Vitamin eksikliği gibi sağlık sorunları görülmektedir.
Çocuklarda dengesiz Beslenme
Yetersiz ve dengesiz beslenme çocuklarda dikkat eksikliğine yol açar. Vücudumuzun besin işlevine ve ihtiyacımıza göre karbonhidrat, protein, yağ belirli miktarlarda alıyoruz. Ne eksik ne fazla..ne karbonhidrata yüklenip kilo artışına sebep oluyoruz, ne yağlı besinleri fazla tüketerek kalp-damar hastalıklarına ne de proteinli gıdaları fazla tüketerek böbreğimize ek bir yük bindiriyoruz. Her öğünden ölçülü bir şekilde tüketiyoruz herhangi bir sağlık sorunumuz olmadığı sürece. Çocuklarda yeterli ve dengeli beslenme sağlanmazsa bir çok hastalık görülebilir.
Yetersiz ve dengesiz beslenme çocuklarda görülebilecek hastalıklar
Yetersiz ve dengesiz beslenen çocuklarda;
- Dikkat eksikliği
- Performanslarında azalma
- İsteksizlik,
- İştahsızlık
- Yorgunluk
- Hastalıklara karşı dirençsizlik
- Sık hastalanma
- Çalışma ve öğrenme yeteneğinde azalma
- Ve okulda başarısızlığa neden olur.
Karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineral yönünden karşılaşılan yetersizlikler hastalığa yakalanma riskini ve boyutunu oldukça etkilemektedir. Şöyle bir düşünürseniz diyabet, tansiyon, böbrek hastalıkları, kanser gibi kronikleşen hastalıkların nedenlerinden biri de çocuklarda yetersiz ve dengesiz beslenme olarak karşımıza çıkıyor. İlerleyen yaşlarda karşılaştığımızı düşünürsek çocuk yaşta beslenmenin ne kadar önemli olduğunu anlayabiliriz.
Yetersiz ve dengesiz beslenen çocuklarda beslenme yaklaşımı
Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması için her besin grubundan belli bir miktarda alınması gerekmektedir. Yetersiz beslenen çocuklarda yavaş yavaş alım düzeyi arttırılmalı ve ardından normal beslenme düzenine geçilmelidir.
Yetersiz ve dengesiz beslenen çocukların besin grupları alım düzeyi şu şekilde olmalıdır:
Et-yumurta-kurubaklagiller grubu:
Et, tavuk, balık, yumurta, mercimek, nohut, bezelye, fasülye gibi kurubaklagillerden oluşan besin gruplarını içerir. Çocuklarınıza günlük sabah kahvaltısında bir adet yumurta, diğer öğünlerde 1 kepçe kurubaklagillerden, 1 köfte ölçüsü kadar et\tavuk\balık tüketmesini öneriyorum. Bu şekilde çocuğunuzun tüketmesi gereken bu besin grubu 3-4 porsiyon ölçüsü önerilmektedir. Her gün kurubaklagil tüketimi zor olacağından bunun yerine et grubundan kıyma, kuşbaşı, soteyi ek olarak tüketmesi de uygundur. Yalnız hafta da 2 kez balık tüketimine dikkat edin.
Süt ve süt grubu:
Süt ve sütün bulunduğu peynir, yoğurt, ayran gibi besinlerdir. Günlük tüketim miktarı 3-4 porsiyon önerilmektedir. Bu gruptaki besinlerin 1 porsiyon ölçüsü; 4 yemek kaşığı yoğurt, 1 su bardağı süt, 1 kibrit kutusu kadar peynir, 1 su bardağı ayran.. Sabah kahvaltısında 1 kibrit kutusu peynir tüketen çocuğunuz öğün arasında süt ve ayranı rahatlıkla tüketebilir. Sütün az tüketimi yetersiz ve dengesiz beslenmeye sebep olabilir.
Ekmek ve tahıl grubu:
Ekmek, makarna, pirinç, bulgur, erişte, yufka gibi benzerlerden oluşan tahıl grubu günlük ihtiyacımızın büyük bir kısmında yer almaktadır. Günlük tüketim miktarı 6-8 porsiyon önerilmektedir. Bu besinlerin 1 porsiyon ölçüsü ise; 1 ince dilim ekmek, yarım kase erişte, makarna, 5 adet bisküvi, 3 yemek kaşığı bulgur\pirinç pilavı, ¼ yufka şeklindedir. Büyüme ve gelişme çağındaki çocuğa kepekli ekmek önermiyorum. Tam tahıllı ürünleri tüketebilirler. Protein ve vitamin içeriğini artırmak için diğer besinlerle tüketmesini tavsiye ediyorum.
(Ayrıca bknz:Ekmek ile Gelen Sağlık)
Sebze ve meyve grubu:
Tüm sebze ve meyvelerden oluşan grup günlük tüketim miktarı 2 porsiyon meyve, 3 porsiyon sebze olarak toplam 5 porsiyon önerilmektedir. 1 porsiyon meyve; 1 küçük boy armut, portakal, elma, 2 küçük boy mandalina, 3-4 taze\kuru kayısı, 2 küçük boy kuru\taze incir. Meyvelerini ikindi, akşam yemeğinden en az yarım saat sonra tüketebilir. Sebze de kalori miktarı oldukça düşüktür. Yemeklerin yanında mevsim salatası, sabah kahvaltılarında domates, salatalık, yeşillik istediği kadar tüketebilir. 4 yemek kaşığı bamya, taze fasülye gibi sebze yemekleri 1 porsiyon miktarındadır. Sebze ve meyve tüketimi çocuklarda sağlıklı beslenme için oldukça önemlidir.
Bahsettiğimiz bu besinlerin haricinde yağ ve şekerden de bahsedelim.
Yağ- şeker:
Zeytinyağı, ayçiçeği yağı, tereyağ, reçel, bal, pasta, kek, çikolata gibi besinleri içerir. Bu besinlerin günlük tüketim miktarı diğer besinlere göre azdır. Günlük tüketim miktarı yağdan 6 porsiyon, şeker grubundan 1-2 porsiyon önerilmektedir. 1 porsiyon yağ; 1 tatlı kaşığı sıvı yağ, tereyağ, 5-6 siyah zeytin, 3-4 ceviz, 5-6 fındık/ badem olarak, 1 porsiyon şeker ise; 1 tatlı kaşığı bal, 1 yemek kaşığı pekmez/reçel/marmelat olarak sayılabilir. Doymuş yağ tüketimi çocuklar içinde sakıncalıdır.
Su
Diğer besinler kadar önemli bir yere sahip olan su hayati öneme sahiptir. Çocuk vücudunun yüzde yetmişinde su bulunması aslında suya ne kadar çok ihtiyacımız olduğunu göstermektedir. Gün içerisinde hareketli olan çocuklarınız özellikle hava ısındığı zaman terleyerek daha çok su kaybedecektir. Besinlerin sindiriminde, nefes yollarında, idrarda sürekli su çıktığı için su takviyesi yapılmalıdır. Bu yüzden günlük 2-2,5 litre su tüketmesini sağlayın. Eğer ateşi ve ishali varsa su miktarını daha fazla artırın. Çünkü vücut normalinden daha fazla su kaybedecektir. Her defasında susamasını beklemeyin, alışkanlık haline getirmesi için yanında suyu sık tüketin. Mutlaka suluğu veya şişesinin yanında bulunmasını sağlayın.
Posa
Posalı besinler; sebzeler, meyveler ve kabuğuyla yenilebilenler (elma, armut, ayva, incir, çilek, Kuru kayısı, marul, kereviz. Karnabahar ,ıspanak, havuç, patates), kurubaklagillerden bezelye, mercimek, nohut, kuru fasülye, barbunyadır. Posa alımı uzun süre tok kalmayı sağladığı için öğün aralarında çocuklarınıza meyve tüketmesini sağlayabilirsiniz. Elma, armut gibi besinlerin içerdiği lif kabızlığı önlemeye yardımcıdır.
Sonuç / Diyetisyen Yorumu
Kötü beslenme, hastalıkla oldukça ilişkili olup maalesef ülkemizde bebek ve çocuk ölüm oranları diğer ülkelere göre yüksektir. Bir de şöyle düşünün yetersiz ve dengesiz beslenme sadece çocuğunuzun hayatını etkilemeyecek. Ayrıca toplumu da etkileyecek. Sağlıksız toplum da sorunlar çıkar.
Beyaz ekmeği toplum olarak fazla tüketmekteyiz fakat tam buğday, çavdar, tam tahıllı ekmeklerde posa ve lif miktarı daha fazla olduğunu için daha çok yararlıdır. Ekmek alışkanlığınızda bir değişiklik yapabilirsiniz.
Şeker..şeker..çocuklarımızı cezbeden bazen bizim de dayanmadığımız tatlı şey.. çocuklarımız sussun diye markette şeker sözü verdiğimiz durumlar adeta kurtarıcı.. sevgili bireyler, rica ediyorum çocuğunuza rafine şeker vererek sağlığına zarar vermeyin. Hayatınızdan çıkarmanın yollarını bulun. Bu konuda o kadar çok bilgi var ki, okuyun. Esmer, beyaz şeker, şeker şekerdir. Bunun yerine tatlı ihtiyacınızı ve günlük gereksiniminizi meyvelerden, bal, pekmezden karşılayın.
Meyve ve sebzelerde bulunan antioksidan vitaminler işlev olarak farklı zamanlarda işe yarar. Yani şöyle anlatayım; havuç kış sebzesidir. Domates ise yaz sebzesidir. Bu besinlerin zamanında tüketildiğinde içeriğindeki antioksidan maddeler vücuda daha çok yarar sağlamaktadır. Bu yüzden sebze ve meyveleri zamanında tüketelim.
Vücutta eksik görülen vitaminler için ilaç yerine önce doğal besinler olan sebze ve meyvelerden karşılamalısınız.
Geleceğimizin emanetçileri olan çocuklara besini anne karnında vermeye başlarken bu sorumluluğu doğduktan sonra yerine getirmeliyiz. Çocuklarda yetersiz ve dengesiz beslenme alışkanlıkları sağlıksız bir toplumun temelinin atıldığının göstergesidir.Sağlıklı nesiller sağlıklı gıdalarla yeterli ve dengeli beslenme ile mümkün olur.
