Diyaliz Hastalarında Beslenme (Hemodiyaliz-Periton Diyalizi)

Diyaliz hastalarında beslenme böbrek hastalığının ilerlemesi ve tedavisinde çok önemli bir yere sahiptir. Kanın zararlı maddelerden arındırılmasında zorluk çeken bu hastaların beslenme düzenleri, böbrekleri yormayacak ve kolay tolere edilebilecek şekilde ayarlanmalıdır. Bu yazımızda diyaliz ve çeşitlerinden kısaca bahsedip hemodiyaliz ve periton diyalizi alan hastalarda beslenme tedavisi üzerinde duracağız.

Diyaliz Nedir? Ne demek?

Böbreklerin işlevinin kısmi veya tam olarak yitirmesi durumunda vücudun atık maddelerden temizlenmesi işleminin yarı geçirgen bir zar aracılığı ile yapılması işlemidir.

Böbrekler sağlamken;

• Vücuttan üre gibi bir takım maddeleri idrarla dışarı atarak veya geri emerek fazlalaşmasını veya azalmasını sağlamak
• Vücudun sıvı dengesini ayarlamak
• Kan basıncını ayarlayan hormonları salgılamak
• D vitaminin aktif formunu yapmak
• Kırmızı kan hücrelerinin üretimini sağlayan hormonu yapmak

Sıraladığımız görevleri yerine getirmektedir. Böbreklerin ağır yetersizlik durumlarında onun görevini yerine getirecek tedavi türlerinden birincisi “diyaliz” tedavisidir. Bir takım görevleri ise ilaçlarla yerine getirmektedir.Böbrek hastaların ne zaman diyalizle tanışacağı konusunda kesin bir kural yoktur. İdeal olarak bir yıl içinde doktoru tarafından diyalize başlaması düşünülen hastalar bu yöntem hakkında bilgilendirilmelidir. 

Diyaliz kısaca böbrek fonksiyonlarını büyük oranda yitirmiş kişilere uygulanan kanın periton zarı veya makinelerle süzülmesi ve atık maddelerinden uzaklaştırılması yöntemidir.

Diyaliz nasıl yapılır

Diyaliz, böbrek fonksiyonu tam olarak sağlanamayan kişiye  hemodiyaliz ve periton diyalizi olmak üzere iki farklı şekilde yapılır. Hastaya hangi yöntemin uygulanacağı kararı, böbrek fonksiyonlarının işlevi değerlendirilerek hekim (nefroloji uzmanı) tarafından verilir. Hasta böbrek yetmezliğinin son dönemlerinde ise hemodiyaliz tedavisi uygulanmaktadır. Akut böbrek yetmezliği kontrol edilemediği zaman diyaliz tedavisi başlanabilmektedir.

Kreatin düzeyi kaç olursa diyalize girilmesi gerektiği sorunu bir çok hasta tarafından sorulmaktadır. Ancak kesin bir değer vermek bunun için mümkün değildir. Hekim tarafından üre düzeyleri ile birlikte kreatin düzeylerinin değerlendirilmesi sonucu ya diyaliz tedavisi başlanır yada ilaç tedavisi ile beraber beslenme, diyet tedavisi uygulanır.

“Hemodiyaliz” ve “Periton diyalizi” olarak iki ana diyaliz türü vardır.

Periton Diyalizi Nedir?

Periton diyalizi  “karından yapılan diyaliz” olarak da ifade edilmektedir. Karın boşluğuna yerleştirilmiş ince bir katater yardımı ile yapılır. Süzgeç görevini gören oluşum midede bulunan periton zarıdır, bu yöntem ismini buradan almaktadır. Periton diyalizinde hasta evinde kendi tedavisini yönetebilmektedir. Öz bakım bu yöntemde çok önemlidir.

Hemodiyaliz Nedir?

Hemodiyaliz; suni böbrek makinesiyle yapılan diyalizdir. Hemodiyazliz kan yoluyla yapılmaktadır. Böbrekleri üre gibi zararlı maddeleri atamayan kimsenin kanından bu makineler yoluyla bu maddelerin temizlenmesine “hemodiyaliz” denir. Bu yöntemde hasta böbrek fonksiyonları büyük oranda kaybetmiştir. Hasta haftada 3 defa hastaneye gelerek cihaza bağlanmak zorundadır. Bu özelliği ile yaşamı kısıtlayan ve en son tercih edilen tercihtir. Bu yöntemde kullanılan diyaliz makinesi ağır ve pahalı bir cihazdır. Bu makine yapay böbrek görevi görmektedir.

Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın her iki yöntemde de kişinin beslenmesi hastalığın kontrolünde büyük önem taşımaktadır. İlerleyen kısımda anlayacağımız diyaliz hastalarında beslenme önerilerini dikkatler okumanız ve uygulamanız gerekmektedir. Her durumda olduğu gibi sağlıklı beslenme böbrek hastalıklarında da çok önemlidir.

Komplikasyonları

Diyaliz komplikasyonları aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

• Kan basıncında yükselme (Hipertansiyon)
• Kemik Hastalıkları
• Kalp ritim bozuklukları (Aritmi)
• Göz hastalıkları
• Disequlibrium Sendromu (Elektrolit dengesizliği)
• Kanama
• Emboli

Diyaliz hastaları kaç yıl yaşar

Diyaliz hastaları kaç yıl yaşar sorusu en çok merak edilen sorulardan bir tanesidir. Bu hastaların ömrü, böbrek fonksiyonlarının düzeyi, hastanın yaşı ve böbrek nakli olup olmamasına göre değişmektedir. En doğru cevabı yine hekiminizden almanız mümkündür. Farklı kaynaklardan edineceğiniz genellenmiş bilgilere itibar etmeyiniz.

Beslenme neden önemli?

Diyaliz hastalarında protein kısıtlaması sonucu kas kaybı görülebilir. Beslenmedeki kısıtlanmalar sonucu alım gereksinimi karşılamayabilir. Ya da hastanın son dönem böbrek yetmezliği öncesinde beslenmesi yetersiz olabilir. Veya hasta son dönemlerde hızlı kilo kaybetmiş olabilir (Ayda %5’den fazla). Bu gibi durumlarda kişiye özgü plan geliştirilmelidir. Hesaplanan enerji ve protein gereksinimleri karşılanmalı, kişinin yeme alışkanlıklarına uygun bir düzen olmalı ve ihtiyaç duyulursa vitamin takviyesi yapılmalıdır.

Diyaliz Hastalarında Beslenme Önerileri

Diyaliz hastalarında beslenme yaşam kaliteleri üzerine direkt etkisi sebebiyle çok önemlidir. Bu hastalar öncelikli olarak protein kaybı açısından takip edilmelidir. Protein kaynaklarının yarısından fazlası yumurta ve et gibi kaliteli protein kaynaklarından seçilmelidir. Eğer hastada protein yeterli alınamazsa ve hastada protein enerji malnütrisyonu gelişirse hastaya diyetisyeni tarafından beslenme desteği uygulanmalıdır. (enteral veya parenteral ürünlerle). Fazla protein alımı da bu hastalarda kanda üre miktarının artmasına yol açacaktır. Dikkatli tüketilmesi gerekmektedir.

Hastanın günlük alması gereken enerjisi diyetisyeni tarafından düzenlenirken; hastada hipertrigliseridemi (kanda triglisert düzeyinin yüksek olması durumu) varlığı sorgulanmalı ve böyle bir durumda hastanın basit şekerler sınırlandırılmalı; tatlılar, şekerlemeler ve şeker içeren tüm gıdalar kısıtlanmalıdır. Bununla beraber hastalar yağlı yiyeceklerden kaçınmalı, et ve süt ürünlerini az yağlı tercih etmelidir.

Diyaliz hastalarında sıvı alımı, sodyum, potasyum, fosfor alımı düzeyleri kısıtlanmalıdır. Bu hastalar mutlaka bir diyetisyen kontrolünde beslenmelidir. Çünkü proteinden zengin besinler aynı zamanda fosfattan da zengindir. Yukarıda belirttiğimiz gibi protein eksikliği bir sorun yaratırken fazlalılığı da risklidir.

• Yüksek Sodyumlu Gıdalar: Tuz,tuz içeren besinler, salamura yapılmış gıdalar, turşular
• Yüksek Potasyumlu Gıdalar: Kahve,muz, çilek, et ve et ürünleri, kuru kayısı, mercimek, kuru fasülye
• Yüksek Fosforlu Gıdalar: Et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri gibi protein içeren gıdalar

Diyaliz tedavisi alan hastalar aldıkları tedaviyle birlikte günlük hayatlarında normal bir rutin yakalamak adına beslenme düzenlerine büyük ihtimam göstermek zorundadırlar. Bu konuda en iyi desteği konusunda uzman diyetisyenlerden alabilirler. Her durumda sağlıklı beslenme temel felsefemiz olmalıdır.