Normal ve sağlıklı beslenme, bireyin yalnızca ne yediği değil aynı zamanda nasıl, neden yediği ve beslenme ile ilgili tutum ve davranışlarıyla ile ilgili bir olgudur. Yemek yeme her birey için farklı anlamlar taşır. Bireyin fiziksel durumu, kültür birikimi, yaşam tarzı ve duygu durumuna bağlı olarak yeme alışkanlıkları değişkenlik gösterir. Yeme bozuklukları ise bireyin mental veya duygusal durumunda kaynaklı yetersiz veya aşırı besin tüketmesidir. Günümüzde ergenlik döneminde görülen yeme davranışı bozuklukları oldukça yaygındır.
Pek çok genç ve ergen; sosyal baskı ve medyanın da etkisiyle, bir değer ölçüsü haline gelmiş olan ‘’ince’’ bir vücuda sahip olmak için bir hayli emek sarf ediyor. Diyet kliniklerinin sayıca artması, gazete, dergi ve televizyon programlarında sıklıkla diyet önerilerine yer verilmesi, popüler diyetlerin varlığı, internet ortamında sunulan hazır diyet listeleri ve piyasaya sürülen ağırlık kontrolüne yönelik ilaçların artışı izlenerek ağırlık kaybına yönelik yoğun uğraş rahatlıkla görünebilir.
Yeme bozuklukları genellikle yüksek sosyo-ekonomik düzeydeki ailelerde ve onların çocuklarında görülüyor. İnceliğe önem verilmesi, şişmanlıktan korkutulması genç kadınların ve ergenlerin bu bozukluklara yakalanmasına sebep olmaktadır. Buna bir de psikolojik etmenler de eklenince yeme bozukluğu ortaya çıkmaktadır. Yeme bozukluğu ya yiyeceklerden tiksinerek yemeyi reddetme ya da yediğinden dolayı suçluluk duyarak kusma şeklinde ortaya çıkmaktadır. Yemeyi tiksinerek reddetme sonucu aşırı zayıflama ‘’anoreksi nörvoza’’ yediğini kusma ‘’ bulumik nörvoza’’ olarak tanımlanmaktadır. Bu hastalıklar ergenlik döneminde görülen yeme davranışı bozukluklarının başında gelmektedir
Gelişmiş toplumlarda genç kadınların %5’inin yeme bozukluklarından etkilendiği biliniyor. Bunun %20’si bulumik nörvoza kalanı anoreksi nörvoza şeklindedir. Bulumik nörvozalar genellikle normal ağırlıklarını korurken anoreksi nörvozalarda aşırı ağırlık kaybı görülmektedir.
Konu İçeriği
Ergenlik döneminde görülen yeme davranışı bozuklukları belirtileri nelerdir?
Anorektik bireyler başlangıçta düzensiz, garip beslenme alışkanlığı geliştirirler ve zamanla yemekten tiksinti duyarak yemeyi reddederler. Bazıları kabızlık yakınmasından dolayı laksatif kullanma alışkanlığı geliştirir. Zamanla müdahale edilmezse;
- Kas erimesi
- Mensturasyondan kesilme
- Çeşitli vitamin ve mineral eksiklikleri
- Tırnaklarda kırılma
- Saçlarda kuruma, incelme ve dökülme
- Uykusuzluk
- Ödem
gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.
Bulimiklerde ise sürekli kusma nedeniyle yemek borusunda, ağız içi ve dilde yaralar oluşur.
Neden oluşur?
Yeme davranışı bozukluklarının temel nedenin psikolojik bir sorundan mı mi yoksa hipotalamusun veya hipofiz bezinin işlevlerindeki fizyolojik bir defektten mı kaynaklandığı kesin olarak bilinmiyor. Günümüzde üzerinde en çok durulan neden aile bireyleri arasındaki ilişki bozukluğudur. Ergenlik döneminde görülen yeme davranışı bozuklukları yukardaki nedenler dışında çevresel etmenlerden de kaynaklanabilmektedir.
Bulimiklerde bu duruma genetik faktörlerin de etkili olduğu görüşü vardır.
Günümüzde genç yaşlarda ortaya çıkan yeme bozukluklarının en önemli nedeninin medyanın incelik imajının gençleri ve ergenleri etkilemesi olduğu düşünülmektedir. Birçok genç kadın medyada gördükleri güzel manken veya artiste benzemek için bilinçsiz diyet uygulamakta bunun sonucunda da anoreksi gelişmektedir.(Bknz: Sosyal Medya ve Beslenme Üzerine Etkisi)
Nasıl tedavi edilir?
Tedavi; psikolojik, beslenme ve tıbbi yaklaşımları içerir. Hastalık belirtileri ortaya çıkar çıkmaz bireye, ailesi ile birlikte psikolojik tedaviye başlanması gerekmektedir. Özellikle ergenlerde psikolojik tedavisi başlanmazsa hastalığının seyri oldukça kötüye gidebilir.
Uygulanan diyet tedavisi yeme bozukluğu davranışı olan ergenin besinlere karşı olan fikir ve düşüncesini değiştirmeyi amaçlar.
Ergenlerde yeme bozukluğunda beslenme planı nasıl olmalıdır?
Diyet tedavisinde hastanın alacağı günlük enerji, diyetisyen tarafından kişinin boy, kilo ve fizyolojik durumuna uygun olarak belirlenir. Protein, kaliteli protein kaynaklarından sağlanır. Ek vitamin ve mineral desteği gerekebilir. Bu takviyeler için doktor ve diyetisyen iş birliği içinde çalışır. Diyetin yeterli miktarda çözünür posa içermesi önemlidir. Ergenlik döneminde görülen yeme davranışı bozuklukları kişinin mikrobiyotasını da olumsuz etkilemektedir. Sağlıklı bir bağırsak florası oluşumu için doğru besinlerin seçimi bu dönemde oldukça önemlidir. (Bknz: Mikrobiyota Nedir? Faydaları ve Bilimsel Yönü )
Diyetisyen ve hasta birlikte çalışarak, gerçekçi ve ulaşılabilir beslenme ve vücut ağırlığı hedefleri belirlemelidir. Diyet, hastanın hoşuna gidecek besinlerden oluşmalı ve besin ögeleri yeterli ve dengeli olmalıdır. Davranış değişikliğine yönelik uzun süreli eğitim önemlidir. Eğitim, hasta ve ailesiyle beraber yapılmalıdır.
Her iki yeme bozukluğu durumda da diyet tedavisi, psikolojik danışmanlıkla birlikte yürütülmelidir. Hasta, ideal ağırlık yerine kendi beden yapısına uygun ağırlığın ne olduğu konusunda bilinçlendirilir, şişmanlık korkusunun giderilmesine yardımcı olunur.
