Büyüme ve gelişmenin maksimum olması ve kaliteli bir yaşam sürmek için sağlıklı beslenmek gerekir. Metabolik ve kimyasal yollarla besinler kullanılır. Vücut tarafından besinlerin kullanılması enzimlerin katalize ettiği karmaşık olaylar ile gerçekleşir. Ancak genetik bozukluk sonucu enzim eksikliğinden veya yokluğundan kaynaklanan metabolizma hastalıkları oluşabilir. Bu hastalıklarda besinler metabolize olamaz. Genlerimizi silah olarak düşünürsek kötü beslenme alışkanlığı da onu tetikleyecek mekanizmadır. Beslenme tedavisinde besinlerin kısıtlanması veya tamamen çıkarılması gerekir. Fruktozemi de bu hastalıklardan bir tanesidir.
Bu metabolizma hastalıkları yenidoğan dönemde ortaya çıkar. Son zamanlarda DNA incelemelerinin ilerlemesi sonucunda kalıtsal metabolik hastalıklarda prenatal tanı olanağı artmıştır. Bebekler normal doğar. Ancak ek besine geçiş döneminde besinlerle birlikte hastalık belirtileri ortaya çıkar.
Bu yazımızda fruktozemi nedir, frutozemide beslenme diyet ilkeleri ve sakıncaları besinler nelerdir gibi soruları cevaplandırmaya çalışacağız.
Konu İçeriği
Fruktozemi Nedir ?
Fruktozemi, otozomal resesif genetik bir hastalıktır. Fruktoz 1-fosfat aldolaz B enziminin eksikliği sonucu ortaya çıkar. Enzimin eksikliği nedeniyle fruktoz metabolize olamaz. Fruktoz ise meyve şekerinin içinde bulunan monosakkarittir. Beslenme ile alınan fruktoz, sorbitol ve sukroz fruktoz kaynaklarındandır. Fruktozemi, bebeklerde anne sütü verilmediğinde veya ek besine geçiş döneminde ortaya çıkabilir. Fruktozemi nedir cevaplandırdığımıza göre şimdi hastalığn belirtilerine hep beraber bakalım:
Fruktozeminin Belirtileri
Fruktoz tüketildiğinde terleme, titreme, kusma, kan şekerinde düşme, koma gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Akut bulguları; terleme, bulantı, kusma, titreme, baş dönmesi, şok ve koma.
Kronik bulguları; beslenme bozukluğu, diyare, sarılık, sürekli ağlama, uykulu olma, ödem. Uzun süre fruktoz içeren besin tüketimi karaciğer ve böbrek hasarlarına sebep olabilir.
Tedavisi
Hastalığın tedavisinde beslenme oldukça önemlidir. Beslenme programından fruktoz, sukroz ve sorbitol çıkarılır. Hastaların kontrolleri sırasında fiziksel muayene yapılır. Aynı zamanda karaciğer ve böbrek fonksiyonları da kontrol edilmelidir. Ömür boyu tedavi ve kontrol gerektiren bir hastalıktır. Günlük fruktoz alımı 1-2 gramı geçmemelidir.
Beslenme ile Hastalığın İlişkisi
Fruktoz 1-fosfat aldolaz B enziminin eksikliği nedeniyle fruktoz metabolize olamaz. Vücuda toksik etki eden fruktoz içeren besinler beslenme programından çıkarılır. Genel olarak metabolik hastalıklarda bozukluğa neden olan besinler kısıtlanarak veya çıkarılarak tedavi edilir. Böylece beslenme programı hastalığın kötüye gitmesini engeller.
Fruktozemi Diyeti ve Beslenme Önerileri
- Bütün besin gruplarını içeren yeterli ve dengeli bir beslenme programı olmalıdır.
- Beslenme programı tek çeşit olmamalıdır. Öğünler ve menüler çeşitlendirilmelidir.
- Yeterli miktarda kalori, karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineral içermelidir. Normal büyüme ve gelişimini destekleyici olmalıdır.
- Fruktoz yerine glikoz ve laktoz içeren besinler tüketilmelidir.
- Tatlandırıcı içeren diyabetik ürünlerden uzak durulmalıdır.
- Çay şekeri, meyve, bal, pekmez, reçel beslenme programından çıkarılmalıdır.
- Fruktoz ve sukroz içeren mamalar da bebeğe verilmemelidir.
- Etiket okuma, alışkanlık haline getirilmelidir. Fruktoz içeren besinler alınmamalıdır.
- Dışarıda yenen yemeklerde, yemek içeriği mutlaka ilgili kişiye sorulmalıdır.
- Bileşiminde fruktoz olma ihtimaline karşı, soslar ve içeriği bilinmeyen yiyecekler dikkatli tüketilmelidir.
Fruktozemide Sakıncalı Besinler
Fruktozemi hastaları aşağıdaki listede yer alan ve fruktoz içeren yiyeceklerin tüketimini hastalığının şiddetine göre en aza imdirmeli yada tamamen tüketimini durdurmalıdır.
Fruktozemili hastalar için kısıtlanması gereken besinler
- Meyve ve meyvelerden hazırlanan besinler
- Çay şekeri
- Bal, reçel, pekmez
- Mısır şurubu
- Havuç, patates
- Çikolata ve tatlılar
- Mayonez, ketçap
- Hazır çorbalar
- Karamel, vanilya, krema
- Yer fıstığı, fıstık ezmesi
- Bira, vodka
Sonuç olarak beslenme programı büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkilememelidir. Fruktoz ve sukroz içeren besinlerden uzak durulmalıdır. Besin etiketleri dikkatli okunmalıdır. Fruktozemili hastalar doktor ve diyetisyen kontrolünde, aile desteği ile yeterli ve dengeli beslenmelidir.
Bu konuda daha detaylı bilgi almak için lütfen aşağıdaki yorum bölümüne aklınıza takılanları yazınız!
Yorum yaptıktan sonra dilerseniz Beslenme Rehberim editörleri tarafından derlenmiş Gastrit'i Besinlerle Yenelim | Gastrit Diyeti Ve Ne iyi gelir başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
Nagihan Kara
Merhaba hastalıktaki belirtiler olarak bulantı ve kusma bende şiddetli bir şekilde görülüyordu. Uzman doktora danıştıktan sonra hastalığa yakalanmış olduğumun teşhisi konuldu. Çay şekeri, Bal, reçel, pekmez
mısır şurubu, havuç, patates, çikolata ve tatlılar, mayonez, ketçap, hazır çorbalar, karamel, vanilya, krema
gibi hastalığı tetikleyici besinleri fazla şekilde tüketmemeye özen gösteriyorum.
Hakan DEMİR
Selamlar benim çocuğumdada galaktozemi rahatsızlığı var şu anda 16 yaşında ama markeetn aldığım bisküvileri ve çikolataları yediriyorum çok şükür bir sorun olmuyor tahlillerinde yakında peynir ve yoğurtta yediricem diyetini bozucam.