Obezite ve kanser ilişkisi ile ilgili kanıtların neredeyse tamamı gözlemsel çalışmalardan elde edilmiştir. Gözlemsel çalışmalardan elde edilen verilerin yorumlanması zor olabilir ancak kesin olmasa da obezitenin kanserle ilişkisini gözler önüne sermektedir. Kesin olmamasının nedeni, obez ya da aşırı kilolu kişilerin vücut yapıları ile zayıf kişilerin vücut yapılarının ve fizyolojik özelliklerinin farklılık göstermesidir. Farklı kanser türleri yalnızca obeziteye bağlanamazken, kimi kanserler çoğunlukla aşırı kilolu kişilerde görülmektedir.
Konu İçeriği
Obezite Hangi Kanserler ile İlişkilidir?
Kilo problemi olan kişilerin en çok merak ettiği konuların başında “obezite kansere neden olur mu?” sorusu gelir. Birkaç kanser türünü inceleyerek bu soruya cevap vermeye çalışalım;
Endometrium (rahim iç zarı) kanseri: Obezite sorunu yaşayan kadınların normal kilolu kadınlara göre endometrium kanseri geliştirme riski yaklaşık dört kat daha fazladır. Bu kanser özellikle menopoz döneminde hormon tedavisi gören kadınlarda yaşanmaktadır.
Özofagus (yemek borusu) kanseri: Aşırı kilolu veya obez olan kişilerde, normal kilolu kişilere göre yemek borusu kanseri gelişme riski 2 kat fazladır.
Karaciğer kanseri: Obez olan kişiler, normal kilolu kişilere göre 2 kat daha fazla karaciğer kanserine yakalanırlar.
Böbrek kanseri: Böbrek kanseri ve obezite arasındaki ilişki yüksek kan basıncından kaynaklanmaktadır. Obez bireyler bu yüzden normal kişilere oranla 2 kat daha çok risk altındadırlar.
Pankreatik kanser: Aşırı kilolu veya obez olan kişiler normal kilolu kişilere göre 1,5 kat daha çok risk altındadır.
Safra kesesi kanseri: Normal kilolu insanlarla karşılaştırıldığında, kilolu kişiler %20 daha çok riskli durumdadır. Risk artışı kadınlarda erkeklerden daha fazladır.
Göğüs kanseri ve yumurtalık kanseri: Birçok çalışma menopoza giren ve obezite sorunu kadınlarda vücut kitle indeksinin daha yüksek olmasından dolayı meme kanseri riskinin arttığını göstermiştir. Vücut kitle indeksinde her yüzde 5’lik artış, meme kanseri riskini %12 artırmaktadır. Menopoza giren fakat hormon tedavisi görmeyen obez kadınlarda risk daha düşüktür.
Obezite Kansere Neden Olur Mu?
Obezite ile kanser ilişkisi genellikle kansere yol açan ve DNA hasarına neden olan kronik düşük seviyeli enflamasyonla ilgilidir. Aşırı kilolu ve obez bireyler, normal kilolu bireylere göre kronik lokal enflamasyona neden olan ve belirli kanserler için risk faktörleri olan hastalıklara daha sık yakalanırlar. Örneğin, obezite safra kesesi taşı için bir risk faktörüdür ve obez insanlar safra kesesi kanseri olmaya daha yatkındırlar. Kronik ülseratif kolit ve hepatit gibi hastalıklar için de obezite bir risk faktörüdür.
Adipoz doku olarak da adlandırılan yağ dokusu fazla miktarda östrojen üretir ve yüksek oranda meme, endometrium, yumurtalık ve diğer bazı kanserlerin risklerini artırır.
Obez insanların genellikle kan seviyelerinde insülin miktarı yüksektir ve tip 2 diyabete davetiye çıkarır. Yüksek düzeydeki insülin, kolon, böbrek, prostat ve endometrium kanserlerinin gelişimine katkıda bulunabilir.
Yağ hücreleri, hücre büyümesini uyaran veya inhibe edebilen hormonlar üretir. Örneğin, hücre çoğalmasını teşvik eden leptin adı verilen bir yağın miktarı, artan vücut yağıyla birlikte kanda çoğalmaktadır.
Kilo Vermek Kanser Riskini Azaltır Mı?
Obezite ve kanser ilişkisi üzerine yapılan bazı araştırmalarda özellikle yetişkinlik döneminde daha zayıf olan kişilerin daha çok kolon kanseri, böbrek kanseri, göğüs kanseri, endometrium kanseri ve yumurtalık kanseri oldukları saptanmıştır. Kilo verilmesi meme, endometrium, kolon ve prostat kanseri riskini azaltmıştır.
Kilo kaybı ile kanser riski arasındaki ilişkiye yönelik çalışmalar, bariatrik cerrahi geçiren kişilerin (mide veya bağırsakta yapılan ve kilo kaybını amaçlayan ameliyatlar) incelenmesiyle yapılmıştır. Bu çalışmalarda mide küçültme ameliyatı geçiren obezlerin obezite ile ilişkili kanser riskinin, ameliyat olmayan obez kişilere göre daha düşük olduğu görülmektedir.
Obezite sorununu yenen kişilerde yaşam kalitesi arttığı gibi kanser riski ve kanser tedavisinde hayatta kalma oranı oldukça artar. Örneğin meme kanserinden kurtulan kişiler üzerinde yapılan bir araştırmada obezite ile prognoz arasındaki ilişki, kilo verilmesine bağlı olarak etkilenmiştir. Kilo kaybının prognoz riskini artırıp artırmadığına dair çok az kanıt olsa da yaşam kalitesinin artması için aşırı kiloların verilmesi gerektiği pek çok doktor ve diyetisyen tarafından önerilmektedir.
Obezite ve Kanser İlişkisine Dair Diğer Araştırmalar
Bazı araştırma alanları obezite ve kanseri birbirine bağlayan mekanizmaları araştırmaktadır. Bir araştırmada hem tip 2 diyabet hem de obez olan insanların gastrointestinal kansere yakalanma riskini araştırılmıştır. Bu çalışmaya göre obez insanların bağırsak mikrobiyomları, obez olmayanlarınkinden farklıdır. Bağırsak mikrobiyotasındaki dengesizlikler, iltihaplanma, metabolizmanın değişmesi ve genotoksisite ile ilişkili olup, bunlar da kansere bağlı olabilir. Farelerde yapılan deneyler, mikrobiyotanın bazı tip kanser tedavilerini etkileyebileceğini göstermektedir.
Araştırmacılar ayrıca, obezite ile bazı kanserlerin riskleri arasındaki ilişkiyi ırklara ve etnik gruplara göre inceliyorlar. Örneğin obezite sorunu yaşayan Afrika kökenli Amerikalı erkekler arasında prostat kanseri riski, beyaz erkeklerdekine göre daha fazla olduğu bulunmuştur.
Başka bir çalışmada ise kötü beslenmenin ve düşük seviyedeki fiziksel aktivitenin kombine etkilerinin kanser riskini artırıp artırmadığı incelenmiştir. İncelemeler sonunda hareket azlığı ve dengesiz beslenme sonucu oluşan obezitenin tiroid, safra kesesi, böbrek kanseri ve karaciğer kanseri gibi pek çok kansere yol açtığı görülmüştür.
