Osteoporoz”da Sağlıklı Beslenme ve Diyet Tedavisi

Osteoporoz mutlak kemik kütlesinde yaşa bağlı olarak devamlı azalma ve buna bağlı olarak kırıklara eğilimin artmasıdır. Bu hastalık, kemik yoğunluğundaki azalmanın en sık görülen formudur. Halk arasında kemik erimesi adı da verilmektedir. Tüm kemikler etkilenmesine rağmen omurga, kalça ve bilek eklemleri daha sık etkilenmektedir.

Osteoporozun ayırt edici özelliği, kemik kütlesinin azalmasıdır. Kemik kütlesindeki azalma; kemik yapısının azalmasına, kemik yıkımının artmasına, sindirim sisteminden kalsiyum emiliminin azalmasına ya da böbreklerden kalsiyum atımının artmasına bağlı olabilir. Bir çok hastalıkta olduğu gibi bu hastalıkta da sağlıklı beslenme ve diyet tedavisi oldukça önemlidir.  Bu yazımızda kemik erimesinin olası nedenlerinden, belirtilerinden, beslenme  ve diyet tedavisinden bahsedeceğiz

Osteoporoz Tanısı Nasıl Koyulur?

Yukarıda ostepoproz nedir sorusunu cevapladık şimdi gelelim tanısının hekimlerce nasıl koyulduğuna. Tanı konulurken öncelikle altta yatan hastalık olup olmadığına karar verilmelidir. Daha sonra kemik erimesinin şiddeti belirlenmelidir. Hastalarda gelişen kırıklar sonucu ağrı görülebilir. Omurgalarda meydana gelen kırıklar sırt ağrısı şeklinde kendini gösterebilir. Ağrı bacaklara doğru yayılım gösterebilir. Hastalar yataktan kalkmakta zorluk çekerler. Çoklu kırıklar sonucu hastaların boylarında kısalma ve sırtta kambur dikkati çeker.

Kesin tanı kan ve idrar testleri ile kemik mineral yoğunluğunun ölçümüne bağlı olarak uzman hekim tarafından tanı konur.

Kemik Erimesinin Belirtileri

Klinik bulgular hastalığın dönemlerine göre değişiklik gösterir. İlk dönem sessizdir. İkinci dönemde kanda kalsiyum düzeyinin düşük olması dikkati çeker. Üçüncü ve dördüncü dönemlerde ise kaşıntı, gözde yanma ve deri lezyonları görülür. Yaygın kemik ağrıları ve çoklu kırıklar görülebilir. Bazı hastalarda ise altta yatan böbrek hastalıkları bulgu verir. Bazen ise hamilelikte kalsiyum eksikliğine bağlı olarak kendiliğinden ortaya çıkabilir. Kısaca osteoporozun belirtileri değişkenlik gösterebilir.

Nedenleri ve Risk Grupları

Osteoporozun en yagın görülen nedenlerine bakacak olursak;

• Yaşla artan Hareketsiz yaşam tarzı
• Menopoz
• Glukokortikoid fazlalığı
• Hipogonadizm
• Hipertiriodizm
• Hiperparatiroidizm

Bunlar dışında Çölyak Hastalığı, Sindirim sistemi hastalıkları, Mastositozis, Multiple myelomagibi hastalıklarda kemik nadir olarak kemik erimesine neden olabilir.

Ayrıca osteoprpun olum zamanı ve şeklien göre farklı çeşitleri de mevcuttur bunlar;

• Osteogenezis imperfekta
• Pseudoglioma ve osteoporoz
• Juvenil osteoporoz
• Hamilelik osteoporozu
• Genç yetişkinlerin osteoporozu

Ayrıca Bazı kişiler osteoporoz oluşumuna karşı daha risklidir. Risk faktörleri arasında kadın cinsiyet, kas kütlesinin az olması, beyaz ve sarı ırk, zayıf olması, egzersiz yapmaması, erken menopoz veya menopozda bulunmak, sigara kullanımı, tuz ve proteini yüksek diyet yapmak, aile öyküsü ve başka bir kemik hastalığı bulunması sayılabilir. Ayrıca malnütrisyon yani kötü beslenme de kemik erimesi için önemli bir risk faktörüdür.

Tedavisi

Genel öneriler: Akut sırt ağrısı için ağrı kesiciler, ısı ve masaj ile ağrı azaltılabilir. Bazen kısa süreli yatak istirahati gerekebilir. Kronik sırt ağrısı ise omurga deformitesinden kaynaklanır ve ağrıyı tamamen ortadan kaldırmak güçtür. Vücut duruşunun düzeltilmesi ve sırt kaslarını güçlendirecek egzersizler bu durumda yararlı olabilir. Ortopedik sırt korsesi gerekli olabilir. Tüm hastalar kalsiyum, protein ve vitaminden yeterli bir diyet almalı, fiziksel yönden aktivitelerini artırmalıdırlar. Ayrıca düşmelerini engellemek için önerilerde bulunulmalıdır.

İlaç tedavisinde; kalsiyum desteği, kadınlarda östrojenler, erkeklerde androjenler, kalsitonin, bifosfanatlar, sodyum fluorid, paratiroid hormonu, vitamin D ve metabolitleri verilebilir.

Tabi tüm bu öneriler bir ortopedi uzmanı tarafından reçete edilmelidir.

Beslenme ve Diyet Tedavisi

• Kemik minaralizasyonunun devamlılığı için kalsiyum alımı arttırılmalıdır. Ortalama günlük 1200mg kalsiyum sağlanmalıdır. Kalsiyumdan zengin besinler ise; süt ve süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler, keten tohumu, badem dir.
• Fosfor ile kalsiyum yakın ilişki içerisindedir. Fosforun aşırı alımı kemiklerdeki kalsiyumun yoğunluğunun azalmasına neden olurken, yetersiz alımı yine bir çok sorunları beraberinde getirir. Bu nedenle fosfor diyette yeterli oranda tüketilmelidir. Fosfor kaynakları et, süt, yoğurt, peynir, makarna, şehriye dir.
• Yetersiz çinko tüketimi de kemik erisimesi riskini arttırabilir. Bu nedenle çinkodan zengin besinleri tüketmek hastalığın beslenme tedavisinde oldukça önemlidir.
• Kalsiyumun emilini azaltabilecek besinlerden uzak durulmalıdır. Bunlar özellikle çay, kahve, kakao gibi besinlerdir. Özellikle kafein kalsiyumun kullanılabilirliğini ciddi oranda etkiler.
• Aşırı tuz tüketimi kemiklerden kalsiyum atımına neden olabilir. Bu nedenle osteoprozun beslenme tedavisinde mutlaka tuz kısıtlanmalıdır.
• Kemik mineralizasyonun devamlılığı için yeterli k vitamini alımı da oldukça önemlidir. K vitamininden zengin besinler; özellikle yeşil yapraklı sebzelerdir.
• Flor yönünden zengin diyet osteoporoz gelişimini yavaşlatabilir. Bu nedenle diyette florün yeteri kadar alınmasına özen gösterilmelidir.
• Osteoporozlu hastalarda genellikle magnezyum eksikliği gözlemlenmektedir. Hem kemiklerde hemde kanda düşüklüğü görülen magnezyumun, tedavi sürecinde bol miktarda alınması gerekmektedir.
• Yeterli ve dengeli omega 3 alımı ve n3/n6 dengesinin sağlıklı doğru ayarlanması kemiklerdeki mineral yoğunluğunu arttırma da oldukça önemlidir.
• D Vitamini kalsiyumun emilimini kolaylaştırır ve kemiğin mineralizasyonunun sağlıklı şekilde devamlılığını sağlar. Osteoporozlu hastalar yeterince D Vitamini almalı ve bol bol güneş ışığından istifade etmelidir. D vitamininden zengin besinler genellikle hayvansal protein kaynaklarıdır..
• Osteoporozda protein dengeli tüketilmelidir. Aşırı protein tüketimi kalsiyum atımını hızlandırabilir, hastalığının seyrine olumsuz müdahalede bulunabilir. Aynı şekilde yetersiz protein tüketimi de kas ve iskelet sistemini olumsuz etkileyecektir.
• Doymuş yağ tüketimi kalsiyumun emilimini azaltabilir, bu durum hastalığın seyrine olumsuz etki yapabilir.
• Alkol ve sigara tüketiminin artışı uzun dönemde kemik erimesine neden olabilir. Bu nedenle tedavi süresince bu kötü alışkanlıklardan uzak durmanız gerekmektedir.
• Vücut ağırlığının fazla olması hem osteoporoz riskini arttırmakta hemde kemik erimesi olan kişilerde düşme yoluyla sakatlanma riskini arttırmaktadır. Bu yüzden sağlıklı bir diyet programı almak için mutlaka diyetisyene başvurun.
• Fitoöstrojenlerin osteoporoz riskini azaltabileceği yönünde sonuçların gözlemlendiği bazı araştırmalar mevcuttur. Bu yüzden diyetinize soya, eklemeyi düşünebilirsiniz.

Katkı Uzm. Dyt. Akın Fatih YILDIZ

Diyetisyen Yorumu

Osteoporoz hastalarında azalan kemik mineral yoğunluğunun kemik yapımı aşamasında yeniden yerine konması için kalsiyum alımı önemlidir. Kalsiyum alımı günlük 2-4 porsiyon süt ve süt ürünleri tüketimi ile dengelenebilir. Eğer doktor tarafından yapılan testlerde kalsiyum düzeyleri düşük çıkmaya devam ederse ek kalsiyum tabletleri kullanılabilir. Böbrek taşı olan hastaların kalsiyum tablet alımında dikkatli olmaları gerekmektedir. Yine kalsiyum tablet için D vitamini takviyeli preparatlar tercih edilebilir.

Kalsiyum tabletlerinin demir tabletleriyle birlikte alınmaması gerekmektedir. Takviyeleri bir doktorun reçete etmesi ve düzenli kullanılması oldukça önemlidir. Kişinin kendi başına bu takviyeleri kullanımı ciddi sağlık sorunlarına neden olabilri.