Eskiden salgın hastalıklar ve bu hastalıklardan ölümler çok yaygınken tıp alanındaki çalışmalar sayesinde bugün çoğu salgın hastalığın tedavisi mümkündür. Ortalama yaşam süresi de her geçen gün artmaktadır. Fakat bu gelişmelerle birlikte kronik hastalıklar (diyabet, kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon vb.) karşımıza çıkmakta ve ölümlerin büyük çoğunluğunun nedeni olarak gösterilmektedir. Kronik hastalıların nedenlerinden biri de yanlış beslenme alışkanlıkları ve yetersiz fiziksel aktivite gibi değiştirilebilir risk faktörleridir.
Bu yazımızda şekerin zararları üzerinde duracağız. Şeker tüketimini azaltmaya yönelik önerilerde bulunacağız.
Konu İçeriği
Şeker Nedir, Nasıl üretilir?
Şeker, şeker pancarının fabrikalarda işlenerek şeker kısmının ayrılmasıyla elde edilir. Pancar doğal bir besin olmasına karşın, şeker saf besindir. Şeker saf enerji kaynağı sayılır. Ancak, tek başına alındığında protein, vitamin ve mineraller içermez. Bu nedenle şeker, ‘boş kalori kaynağıdır’. Şekerin zararları kalorisi ile doğrudan ilişkilidir.
Meyvelerin, sebzelerin ve sütün yapısında da doğal olarak basit şekerler bulunur, fakat bunların yeterli miktarlarda tüketiminin olumsuz etkileri yoktur. Aynı zamanda lif, vitamin ve mineraller içerdiğinden günlük diyetimizde her gün bulunması gerekir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) diğer basit şekerleri serbest şekerler olarak tanımlar. Üretim, hazırlama ve tüketim aşamalarında eklenen basit şekerler, bal, meyve suyu ve meyve suyu konsantreleri serbest şekerler grubuna dahildir ve tüketimlerinin sınırlandırılması gerekmektedir.
Vücutta ne işe yarar / Faydası Var mı?
Vücuda fazladan enerji verme dışında hiç bir işe yaramayan bu sağlıksız gıdanın hiçbir faydası bulunmamaktadır. Sağlıklı beslenme düzeninde şekerin yeri yoktur ve sınırlandırılmalıdır.
Şekerin Zararları Nelerdir?
Bir çok kronik hastalığın tetikleyici olan şeker paketlenmiş gıdaların çoğunda bulunmakla beraber, pasta, çörek, kek, içeceklerde bol miktarda mevcuttur.
Aşırı şeker tüketiminin sonuçları?
Şeker ve şekerli besinlerin fazla miktarda tüketimi günlük enerji alımını artırır ve vücut ağırlığının artmasına neden olur. Aynı zamanda besin değeri yüksek olan besinlerin tüketimi de azalır. Aşırı şeker tüketimi başta obezite olmak üzere karaciğer yağlanması, diyabet, kalp hastalıkları, hipertansiyon, depresyon vb. birçok hastalık için risk oluşturmaktadır.
Aşırı şeker tüketimi obezite ve çeşitli hastalıkların yanı sıra diş çürüklerine de neden olmaktadır. Ağızda bulunan bakteri, şeker miktarı ve florür eksikliği diş çürüğü oluşum riskini artırmaktadır. Özellikle obez ve fazla kilolu çocuklarda diş çürüklerinin daha fazla olduğu çalışmalarda gösterilmiştir.
Türkiye Okul Çağı (6-10 yaş) Çocuklarında Büyümenin İzlenmesi Projesi sonuçlarına göre çocukların %14.3’ü fazla kilolu ve %6.5’i obezdir. Çocuklarda müdahale edilmezse yaş ilerledikçe obezitenin arttığı ve obez çocukların ileride obez yetişkinler olacağı bilinmektedir. Yapılan çalışmalarda fazla kilolu ve obez olan çocukların şeker tüketimlerinin daha fazla olduğu görülmüştür. Şeker tüketimi fazla olan çocukların posa ve protein alımları daha az, yağ tüketimlerinin daha fazladır.
Günlük en fazla ne kadar şeker alınmalı ?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2015 yılında yayınladığı kılavuzda basit şekerden gelen enerjinin günlük alınan toplam enerjinin %5’inden az olmasının sağlık açısından yararlı olduğunu belirtmiştir. Örneğin; günde 1600 kkal enerji gereksinimi olan bir birey 80 kkal’den daha az basit şeker tüketmelidir. 1 gr şeker = 4 kkal olduğundan 20 gr şeker demektir.
Amerikan Kalp Birliği (American Heart Association -AHA) günlük şeker tüketiminin kadınlarda 100 kkal (24 gr), erkeklerde 150 kkal (36 gr) ile sınırlandırılmasını öneriyor.
Günlük tüketilen şeker miktarını azalmak için öneriler
1.Günlük hayatımızda sıkça tükettiğimiz şeker içeriği ve enerjisi yüksek aşağıdaki besinlerin tüketimini azaltılmalı
- Hamur işleri, şerbetli ve sütlü tatlılar
- Reçel, marmelat, bal vb.
- Kolalı ve gazlı içecekler
- Limonata, meyve suları, soğuk çaylar
- Şekerli çay, kahve
- Dondurma
- Kek ve kurabiyeler
- Şekerlemeler (akide şekeri, lokum vb.)
- Çikolata
2.Gereksinimlere göre uygun porsiyonlarda sebze-meyve, süt-yoğurt ve tam tahıllı besinler tüketmeye dikkat edilmeli
- Paketli ürünler alırken etiketlerini mutlaka okunmalı. Etiketlerde bazen doğrudan şeker yazmayabilir, bunun için aşağıdaki şeker türleri de bilinmeli
- Kahverengi şeker • İnvert şeker
- Mısır şurubu • Laktoz
- Dekstroz • Malt şurubu
- Fruktoz • Maltoz
- Meyve suyu konsantresi • Şekerkamışı şekeri
- Glukoz • Bal
- Fruktozlu mısır şurubu • Sukroz
4.Çay, kahve ve bitki çayları şekersiz tüketilmeli Kremalı kahveler yerine sade veya sütlü tercih edilmeli
5.Kahverengi şekerin beyaz şekerden bir farkı olmadığı bilinmeli
6.Çocuklara sağlıklı beslenme alışkanlığını küçük yaştan itibaren kazandırılmalı. Okul çağındaki çocuklar için sağlıklı beslenme çantaları hazırlanmalı
Günümüzde basit şeker içeren yiyecek ve içeceklerin üretimi ve tüketimi artmıştır. Bu durum başta obezite olmak üzere çeşitli hastalıklarla ilişkilidir. Şekerin zararları kronik olarak kendini gösterir bu çok tehlikelidir. Paketli ürün alırken etiket okuma ve sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanılarak basit şeker tüketimi ve kronik hastalıklara yakalanma riski azaltılabilir.
