Sütün Faydaları, Zararları, Besin Değerleri

Sütün faydaları, zararları, önemi, besin değerleri, kalorisi gibi bir çok konuya değineceğimiz bu yazımızı okuduktan sonra, süt ile ilgili bir çok bilgi öğrenecek ve süte karşı olan ön yargılarınız yıkacaksınız. Gelin bu sağlıklı besini yakından tanıyalım:

Süt, dişi memeli hayvanların meme bezlerinde, hayvan türlerine göre farklı sürelerde salgılanan, yavrunun gelişimi için gerekli olabilecek tüm besin maddelerini yeterli miktarlarda içeren, beyaz-krem renginde, kendisine has lezzet ve kokusu olan sıvıdır. Süt aynı zamanda diğer gıda maddelerinin üretiminde ve bazı sanayi dallarında ayrıca bir öneme sahiptir.

Süt besin değerleri – içeriği

Sütün ortalama %87,5’i su, %3,5’i protein, %3,5’i yağ, %5’i karbonhidrat ve %1’i minerallerden oluşmaktadır. Süt kalsiyum açısından en zengin besinlerdendir. A ve B vitaminleri için de iyi bir kaynaktır. Ancak demir ve C vitamininden yetersizdir.  Bir bardak süt ortalama 110 kaloridir.

Süt diğer gıdalara oranla daha fazla yaşamsal besin ögeleri içermesi açısından besleyici bir gıdadır. Bileşimindeki maddeler ve özellikleri nedeniyle sadece temel besin maddesi olarak değil, aynı zamanda koruyucu (antikor) bir gıda olarak da kabul edilir. Sütün bileşimi bir çok faktörün etkisiyle değişir. Sütün içeriği, su haricinde kuru madde (%11-38) olarak değerlendirilir. Kuru madde, süt yağı haricinde, yağsız kuru maddesinde; laktoz (süt şekeri), azotlu maddeler, mineral maddeler ve diğer maddeleri bulundurmaktadır.

Sütün çeşitleri

Süt elde edildiği canlıya göre isimlendirilir. Süt teknolojisi açısından önem taşıyan inek, koyun, keçi, manda ve kısrak sütleri sayılabilir.

Süt çeşitleri arasındaki farklar

 Süt çeşitleri bileşimleri olan; kuru madde, yağ, laktoz, protein, mineral maddeler, asitliği, osmolaritesi ve yoğunluğu açısından farklılık gösterir.

Koyun sütü; inek sütüne göre, süt yağındaki lesitin miktarı daha fazla, yağ globüllerinin çapı daha büyük, riboflavin (B2 vitamini)açısından daha zengin, buna karşın C vitamini ve nikotinik asit (B3 vitamini) açısından daha fakirdir. Koyun sütü, inek sütüne oranla daha fazla miktarda aminoasit içerir. Koyun sütünün sindirimi, inek sütüne göre daha zordur.

Keçi sütü bileşim açısından inek sütüne yakın değerlere sahiptir. Keçi sütünde yağ globüllerinin küçük olması, yağ ve proteinin daha homojen bir dağılım göstermesi kolay sindirilmesine neden olur. Kuvvetli asit karşısında keçi sütü inek sütüne oranla daha hızlı çözünür. Bu sebeple mide rahatsızlığı olan kimselere keçi sütü içmeleri tavsiye edilir. Keçi sütü fosfattan zengindir. Fosfat eksikliği olanlara bu sebeple keçi sütü içmeleri tavsiye edilir. Ancak keçi sütü vitamin B₁₂, mangan ve demir bakımından fakir olduğu için uzun süre keçi sütüyle beslenenlerde kansızlık görülebilir.

Manda sütü yağlı bir süt çeşididir. Süt çocuklarının beslenmesinde tercih edilir. Riboflavinden fakirdir.

Kısrak sütü C vitamini açısından zengindir ve sindirimi kolaydır. Kısrak sütü, yağ miktarı az olduğu için ve kalori değeri düşük olduğundan bazı ülkelerde diyet sütü olarak kullanılmaktadır.

Sütün Faydaları – Yararları

Sütün faydaları azımsanmayacak derecede fazla olmakla beraber insan sağlı için önemli bir yere sahiptir. Süt ve süt ürünleri tüketimi kemik yoğunluğunu artıran en önemli besin grubudur. Osteoporoz, osteomalasia, kemikteki çatlak ve kırıkların iyileşmesinde süt oldukça yararlıdır.

Azalan kalsiyum alımı hipertansiyon açısından da risk faktörü olmaktadır. Süt ve süt ürünleriyle kalsiyum ve potasyum alımının artırılması kan basıncını düşürerek hipertansiyona karşı koruyucu bir rol oynamaktadır.

Süt tüketimi barsak kanserlerine karşı da koruyucudur.

Süt ürünleriyle alınan kalsiyumun obezitenin önlenmesi konusunda da faydalı olduğu yapılan bilimsel araştırmalarla doğrulanmıştır.

Sütün cilde faydaları olduğu yönünde bir çok araştırmada mevcuttur.

Ayrıca süt ürünlerinden olan kefirin faydaları da sağlık açısından önemi bir yere sahiptir.

Sütün önemi

Bütün memeli hayvanların ilk yıllarında gelişimlerini sağlayabilmeleri için süt elzem bir gıdadır. Anne sütü, yavrusunun büyüme ve gelişimi için yeterli ve dengeli bir öğün olduğu kadar onu hastalıklardan koruyan bir çeşit aşı görevi de görmektedir.

Sütün zararları

İnsan için değerli bir besin olan sütte diğer mikroorganizmaların üremesi de kolaydır. Bu sebeple sağlımız için pek çok faydasına rağmen taşıdığı mikroplar tarafından tehlikeli bir besine dönüşebilmektedir. Bunun önlenmesi için sütün saklama ve kullanım koşullarına büyük titizlik göstermek gerekir. Uygun sıcaklıklarda mikroplarından arındırılan süt yine mikropların stabilize edildiği koşullarda saklanmalıdır. Yine çiğ sütten yapılan peynir, dondurma gibi ürünlerde de bu gibi riskler oluşmaktadır. Süttün içeriğindeki laktoz karbonhidratına karşı bazı kişilerin hassasiyeti olabilir. Bu durumda kişide gaz ve gerginlik şikayetleri oluşur. Bunların dışında sütün zararları tüketimde aşırıya kaçılmadığı sürece gözükmemektedir.

Ne kadar süt içmeliyiz

Günde en az 2 bardak süt veya yoğurt tüketilmelidir. Hamilelerde ve emziren kadınlarda, büyüme çağındaki çocuklar ve gençlerde, yaşlılarda bu miktar artırılabilir.(2-4 porsiyon)

Sonuç

Süt pek çok faydasıyla günlük tükettiğimiz besin öğelerinin başında yer almaktadır. Gerek pek çok hastalığın önlenmesinde gerekse besleyici değeri açısından gelişmiş ülkelerde tüketimine büyük önem verilmektedir. Ülkemizde de bu bilinç, uzman kişilerin çağrılarıyla günden güne artmaktadır.