Taş devri yaklaşık 5-10 bin yıl önce yaşanan bir dönemdir. Değişen zamanla birlikte beslenme düzeni ve tüketilen besinler de değişmiştir. Özellikle son 50 yıldır tüketilen besinler gelişen teknoloji ile doğallıktan uzaklaşmıştır. Hidrojenle doyurulmuş margarinler, GDO’ lu besinler buna en güzel örneklerdir. Ayrıca zaman sıkıntısı nedeniyle ortaya çıkan fast food beslenme, taze sebze meyvenin tüketiminin azalması gibi değişimlerde yaşanmaktadır. Bu değişiklikler kişilerde diyabet, kalp hastalığı, kanser, şişmanlık, hipertansiyon gibi hastalıkların oluşumuna zemin hazırlamıştır. Bu hastalıklardan korunmada beslenmenin öneminin anlaşılması ile taş devri diyeti ortaya çıkmıştır. Bu yazımızda taş devri diyeti nedir, nasıl yapılır, ilkeleri, zararları ve uygulanabilirliği üzerine konuşacağız
Konu İçeriği
Taş Devri diyeti nedir?
Peki taş devri diyeti nedir? İlk çağlardaki gibi eski tarz beslenme alışkanlıklarının doğruluğunu savunan, doğal beslenmeyi kendine ilke edinmiş, karbonhidrattan kısıtlı olmakla birlikte kısmen protein ağırlıklı bir diyettir. Genellikle besinlerin bir çoğunun çiğ tüketilmesi gerektiğini savunur. Bu tarz beslenme programları arasında ilk olmamakla beraber üzerine kitapların yazılmış olması ve toplumun bir bölümü tarafından kabul görmesi sebebiyle sürekli gündeme kalmayı başaran bu popüler diyetlerden atkins diyeti ile uyuşmaktadır. Bireye özgü beslenme planı ilkesine ters düşmekle beraber bazı yönleriyle sağlıklı beslenmeye teşvik eden bu diyeti biraz daha yakından tanıyarak olumlu ve olumsuz eleştirilerimizi belirtelim.
Taş Devri diyeti nasıl yapılır?
Diyette genel ilkeler;
- Şeker ve un kullanılmamalıdır, tuz kullanımı azaltılmalıdır.
- Besinler doğal olarak tüketilmelidir.
- Diyetin %60’ ı çiğ olarak tüketilen besinler olmalı.
Taş devri diyeti Listesi ve Tüketilebilir Besinleri
- Et: yağsız ve fazla pişmemiş olmalı
- Kırmızı et; ev yapımı sucuk, pastırma, kavurma serbest tüketilebilirken, salam-sosis gibi katkı maddesi içeren besinler tüketilmemeli
- Taş devri diyetinde tercihen köy tavuğu ve diğer kümes hayvanları tercih edilmeli
- Ağır metal içeriği daha az olan büyük balıklar tüketilmeli, çiftlik balıkları tercih edilmeli
- Köy yumurtası tüketilmeli, günde 1-4 adet yenilmesi öneriliyor. Mümkün olduğunca çiğ tüketilmeli
- Sebze ve meyveler (kayısı, muz, üzüm gibi şeker içeriği yüksekler hariç) tüketilebilir, özellikle yabani otlar; kuzukulağı, ısırgan otu, ebegümeci tercih edilmeli
- Soğan, sarımsak (her gün en az 2 diş ) her gün tüketilmeli
- Şeker içeriği fazla olduğu için patates tüketilmemeli
- Tuzsuz zeytin kullanılmalı
- Köy sütü tercih edilmeli, ısıl işlem görmüş sütler (UHT) tercih edilmemeli. Sütten ziyade yoğurt, peynir tercih edilmeli
- Taş devri diyetinde nohut, mercimek, fasulye gibi baklagiller haftada 2-3 kez tüketilmeli
- Günde 1-2 avuç kadar ceviz, fındık, badem gibi kuruyemişler tüketilmeli
- Yağların kısıtlaması karbonhidratlı besinlerin tüketimini artırdığı için istenilmez. Ayçiçek yağı, mısırözü yağı gibi yağlar mümkün olduğunca kullanılmamalı, sızma zeytinyağı kullanılmalı. Doğal olduğu sürece en güzel yağ kaynağı olarak tereyağı tüketimi desteklenmektedir.
- Kuyruk yağı, iç yağı tüketimi öneriliyor?
- Hayat iksiri diye tasvir edilen balık yağı (omega 3 içeriğinden dolayı) tüketilmeli, günde en az 1-2 kapsül balık yağı ilacı alınmalı
- Kızartma tüketilmemeli, yapılacaksa da tereyağ, fındık yağı veya zeytinyağı ile yapılmalı
- Hamur işleri, bulgur, mısır, makarna gibi karbonhidrat oranı yüksek besinler tüketilmemeli
- Şekersiz olduğu sürece bütün çaylar tüketilebilir
- Tuz miktarı azaltılmak şartıyla turşu tüketilmeli
- Yemeklere tat ve aroma katmak için baharatlar kullanılmalı
- Taş devri diyetinde doğal bal tüketilmeli, günde 1-2 tatlı kaşığı tüketilebilir
- Aspartam gibi tatlandırıcılar ve tatlandırıcı katılmış besinler kesinlikle tüketilmemeli
- Meşrubat (ayran, şalgam suyu, boza, kefir hariç) yasak
- Günlük 6-8 bardak su içilmeli. İçilen su kaynak suyu olmalı, yemekle birlikte su içilmemeli.
- Yemekler pişerken toprak kaplar, güveçler ile ağır ağır pişirilmeli, kızartma, ızgara gibi yöntemler kullanılmalı
- Taş devri diyetinde kesinlikle dondurulmuş ve konserve besinler mümkün olduğunca tüketilmemeli
Bu beslenme tarzında ayrıca günde 3 öğün (çocuklarda 4-5) beslenme önerilir. Akşam saat 19.00-20.00’den sonra hiçbir şey tüketilmemesi önerilir. Tok karnına kesinlikle uyunmamalıdır. Her yemekten sonra diş temizliği yapılmalıdır.
Taş devri diyeti yapan bireyler günde en az 30-45 dk hızlı tempoda yürüyüş yapmalı ya da yavaş koşu yapmalı. Yorgunluk veren hareketlerden kaçınılmalı.
5 saatten az 9 saatten fazla uyunmamalı, saat 22.00’ den önce yatılmalı.
Taş Devri Diyetini Günümüzde Uygulanabilir Miyiz?
Taş devri diyeti sıkı bir takibin gerektiği, etiket okuma, her besinin doğalını bulma gibi temel ilkeler üzerine kurulmuştur. Ancak günümüz teknolojisi ve hızlı yaşam şartları bu diyetin uygulanabilirliğini kısıtlamaktadır. Tükettiğimiz her üründe bulunan kimyasallar, doğal ürünlerin bulunabilirliğinin az olması ve doğal ürünlerin fiyatının fazla olması gibi nedenlerle bu diyeti günlük hayatta uygulanmasını engellemektedir. Ayrıca çoğu kişi bu diyeti yanlış olsa da hızlı zayıflamak adına yapmaktadır. Ancak bu diyetin hızlı kilo verme üzerine çok ciddi bir etkisi yoktur.
Taş Devri Diyetinin zararları ve faydaları
Genel itibari ile sağlıklı yaşamı temel kabul eden bu beslenme tarzı, detaylarına inildiğinde her moda diyet gibi bazı yanlışları barındırmaktadır. Bunlardan ilki diyetin içeriğinde özellikle kullanılması istenen yağ türleri olan kuyruk yağı, iç yağı ve tereyağı tüketiminin desteklenmesi yanlıştır. Günümüzde kalp-damar hastalıklarının oluşumunda büyük etkiye sahip olan bu besinler özellikle günümüzün hareketsiz toplumu için önerilmemelidir. Ayrıca diyette yağ miktarının artırılması diyetin obezite, koroner kalp hastalığı gibi hastalıklara davetiye çıkarmasına neden olur.
İkinci bir yanlış ise önerilen diyetin kolesterol değerinin göz ardı edilmesidir. Günlük 4 taneye varan yumurta tüketimi, kırmızı et, sakatat gibi kolesterol değeri yüksek besinlerin önerildiği bu diyette kolesterol miktarı çok yüksek değerlere ulaşmaktadır.
Doğal olan her besin illa sağlıklı olacak diye bir kaide yoktur. Her şey kararında tüketilmelidir.
Diğer bir yanlış ise; karbonhidrattan eksik bir beslenmenin önerilmesidir. Vücudun yağa olduğu kadar karbonhidrata da ihtiyacı vardır. Vücudumuzda bir çok sistemin çalışması için en gerekli besin öğesi glikozun alınması gerekmektedir. Yetişkin bir bireyin beslenmesinin %50-60’ ını karbonhidratlar oluşturmalıdır. Ketojenik diyetler gibi taş devri diyeti de karbonhidrattan kısıtlıdır. Taş devir diyetinin zararları konusunda en çok düşündüren maddelerden bir tanesi budur.
Taş devri diyetinin faydaları ise kişiyi doğal bir beslenme planına teşvik etmesi ve katkı ögesi içeren hiçbir gıdaya izin vermemesidir.Aynı zamanda bu diyet tuz ve şekeri kısıtlamayı önermekte ve beyaz un ile yapılmış gıdaların tüketilmemesi gerektiğini savunmaktadır. Balık, bitkisel çaylar, yumurta gibi besinleri önermesi de sağlıklı beslenme ilkeleri de uyuşan öncüllerindendir.
Sonuç olarak moda diyetlerden ziyade bir beslenme uzmanı eşliğinde, kişinin yaşam tarzına uygun, KİŞİYE ÖZEL bir diyetle sağlıklı yaşam için bir adım atılmalıdır. Her insanın beslenme gereksinmesi farklıdır, belli bir düzeni vardır, size uymayan bir sistem başarı getirmez aksine size zarar verir. Bu sebeple taş devri diyetinde yer alan önerilerden sadece genel anlamda sağlıklı beslenmeye teşvik eden önerileri hayatınıza uygulamalı, besinlerin tüketim miktarları gibi kişiye özel olan önerileri uygulamaktan kaçınmalısınız. taş devri diyeti listesi gibi hazır kalıplar yerine bir diyetisyenden alacağınız fizyolojik ve sosyoekonomik durumunuza en uygun beslenme programını alarak sağlıklı beslenme ve sağlıklı zayıflama yolunda doğru bir adım atabilirsiniz.
Katkı: Dyt. Akın Fatih Yıldız)
