Yaşlılarda Beslenme ve Diyet

Yaşlanma beden yapısı ve işlevlerinde süregelen değişikliklerin sonucudur. Her canlı gibi insanda yaşlanmaktadır. Yaşlanmanın nedenleri arasında bazı varsayımlar ileri sürülmüştür. Bunlardan başlıcaları; genetik şifrede hata birikmesi, telomer kaybı, protein glikozlaşması ve oksidasyon stresidir.  Yaşlanma hızının yavaşlatılması, yaşa bağlı hastalıkların azaltılarak yaşam kalitesinin artırılması, istenen durumlardır.  Bunun için de kişinin yaşam boyu, boya uygun beden ağırlığını koruyacak beslenme ve yaşam biçimini alışkanlık haline getirmesi gerekir. Yaş ilerledikçe yaşlılarda beslenme daha da önem kazanmaktadır.

Yaşlıların beslenme düzeninde en önemli hususlar şunlardır:

• Glisemik yükü düşük yiyecekler tüketilmeli
• Antioksidanlardan zengin gıdalara sofralarda yer verilmeli
• Tüm besin ögelerine olan gereksinim karşılanmalı
• Yeterli ve dengeli beslenme ve aktif fiziksel gereksinme karşılanmalı.

Ülkemiz ve dünyada yaşam süresi uzamıştır. Yaşam süresinin uzamasında; tıp, teknoloji ve beslenme biliminin gelişmesi, öldürücü enfeksiyonların ve beslenme yetersizliğinin önlenmesi, doğurganlığın azaltılması etkili olmuştur. Yaşlı nüfusu her geçen gün arttığından bu dönemi en sağlıklı şekilde geçirebilmek için yaşlılarda beslenme düzenine dikkat edilmelidir.

 Yaşlılarda Ölüm Nedenleri

2005 yılında yapılan araştırmaya göre ilerleyen yaşlarda en çok görülen ölüm nedenleri:

1. Koroner kalp hastalığı
2. Kanser
3. Serebrovasküler hastalıklar
4. Solunum sistemi hastalıkları
5. Diyabet

Tüm bu hastalıkların beslenme düzeni ile yakından ilişkisi, yaşlılarda beslenmenin önemini bir kez daha göstermektedir.

Yaşlılıkta Fizyolojik ve Metabolik Değişiklikler

Yaş ilerledikçe fizyolojik ve metabolik değişikliklerin başlıcaları şunlardır:

►Beden Görünümünde değişme

►Sinir Sisteminde Değişme

►Hormon Salgılarında Değişme

►Sindirim ve Dolaşım, Boşaltım Sisteminde Değişme

►Metabolizma Hızında Azalma

►Besin Alımında Azalma

►Bağışıklık Yeterliliğinde Azalma

►Serum Lipitlerinde Değişme (Kolestrol, trigliserit)

Yaşlılarda görülen bu değişimler, ancak sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite ile en hafif şekilde atlatılabilir.

Yaşla Beden Bileşiminde Değişme

Yaşın ilerlemesiyle birlikte, kemiklerin mineral içeriği azalır. 70 yaşında gençlikte ki kalsiyumun kadında %60’ ı erkekte %76’ sı kalır. Kadınlarda özellikle menopozla birlikte kas-kemik kitlesinde önemli azalış olur. Kalsiyum emilimini azaltıp atılımını artıran faktörler kemik yoğunluğunun azalmasını daha da hızlandırır. Yaşlılarda beslenme alışkanlıkları vücut bileşimi üzerinde önemli bir yere sahiptir.

Yaşlılarda Beslenme Durumunun Yaşlanma Hızına Etkisi

Yaşlıların %65 inde kronik rahatsızlıklar bulunmaktadır. Beslenme-sağlık-yaşlanma etmenleri sürekli etkileşim içindedirler. Kişinin çocukluk, gençlik ve yetişkinlik döneminde uyguladığı beslenme alışkanlıkları, yaşlılık dönemindeki sağlık sorunları arasında bir ilişki bulunmuştur. Bu sağlık sorunlarını en aza indirip yaşam süremizi uzatmak için bazı şeyleri alışkanlık haline getirmeliyiz.

Yaşlılarda beslenme ve hayat tarzı değişiklikleri yaşam süresini ve yaşam kalitesini büyük ölçüde arttırmaktadır

Bu dönemde;

■Sigara, alkol, oburluk, açlık, aşırı tuz alımı ve gereksiz ilaç kullanımından sakınmak,

■Günlük hayatımızda; uyku, egzersiz, eğlence ve dinlenmeye dengeli şekilde yer vermek,

■Yeterli ve dengeli beslenmek. Antioksidanlardan zengin, öğün aralıkları düzgün olacak ve vücudun fiziksel uygunluğunu koruyacak şekilde beslenmek, sağlık için gerekli ve en önemli hususlardır.

Yaşlılarda Beslenme Önerileri

Yaşlılarda beslenme ilkeleri ve sağlıklı beslenme önerilerini şu şekilde sıralayabiliriz :

1. Öğün sayısı arttırılmalıdır. Böylece her öğünde yenen miktar azaltılarak, sindirim güçlükleri önlenir.
2. Diyetin sıvı miktarı arttırılıp tuz miktarı azaltılarak böbreklerin yükü hafifletilir.
3. Diyetin enerjisi anormal durumlar dışında, kişinin vücut ağırlığını koruyacak şekilde ayarlanmalıdır.(Obezite, hastalıklar, açlık vb…)
4. Yaşlının ekonomik durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Olanaklara göre besinler seçilmelidir. Her öğünde dört besin grubundan besinlerin bir ya da birkaçının bulunmasına dikkat edilmelidir.
5. Yaşlılarda diş sıkıntısı olduğu için çiğneme güçlüğü olan besinler, yumuşak ve sulu hazırlanmalıdır. Sindirimi güçleştiren yağlı kızartmalardan kaçınılmalı, yemekler nemli sıcaklıkta veya fırında pişirilmelidir.
6. Ağır tatlılar (kadayıf, künefe…) ve hamur işleri yaşlıların diyetinde çok yer almamalıdır. Sütlü tatlılar (muhallebi, sütlaç, tavukgöğsü…) yaşlılar için daha uygundur. Yoğurt istenilen bir besindir. Tatlandırılarak da tüketilebilir.
7. Çay ve kahve milletçe vazgeçilmezimizdir. Yaşlılarda aşırıya kaçmayacak şekilde (günde 2-3 kez) tüketebilirler. Sinir sistemine de olumlu etki ederek besinlerin sindirilmesinin kolaylaştırabilir.(bkz: çayın ve kahvenin faydaları ve zararları)
8. Karbonhidrat kaynağı olarak glisemik yükü düşük tam tahıl ürünleri, kuru baklagiller, sert kabuklu meyveler ve sebzeler tercih edilmelidir. Saf karbonhidratlardan uzak durulmalıdır. Diyet tüm vitamin ve mineralleri karşılayacak düzeyde olmalıdır.
9. Kanda homosistein (bir aminoasit) ve metilmalonik asit düzeyinin yüksekliğiyle bilişsel işlevde gerileme arasında bir ilişki vardır. Bunun için B₆, B₁₂ ve Omega-3 yağ asitlerinden zengin besinlerle beslenmeleri gerekir. Ek olarak hekime danışmak şartıyla günlük 1 gram balık yağı alınabilir.
10. Ayrıca depresif belirtiler gösteren yaşlılara ek olarak B₆ ve B₁₂ vitaminlerinin verilmesi uygun olur.

Her dönemde olduğu gibi yaşlılıkta da sağlıklı beslenme alışkanlıkları çok önemli bir yere sahiptir. Yıllarca edinilen hatalı alışkanlıkların sonuçlarının görüldüğü bu dönemi, en rahat şekilde atlatmak yine ancak yeterli ve dengeli beslenme ile mümkündür. O sebeple bu dönemde sağlığı geliştirmeye ve korumaya yönelik yaşam tarzı değişikleri yapılmalı, fiziksel aktivite düzeyi belirli ölçüde arttırılmalı, yaşlılarda beslenme ilkelleri dikkatli şekilde uygulanmalıdır.