Doymuş Yağ ve Yağ Asitleri Nedir | Hastalıkların Tetikçisi

Yağlar yüksek enerjisi ile bilinen besin ögeleridir. Yüksek enerjisinden dolayı tüketim miktarını da ayarlamak önem arz etmektedir.  Günlük tüketim miktarı belirlenen yağların türü de önemlidir.  Yağların karbon sayısı ve karbonlar arasındaki çift bağın bulunup bulunmamasına göre farklı yağ asitleri vardır. Karbon sayısına göre kısa, orta, uzun zincirli yağ asitleri olarak ayrılmaktadır. Karbonlar arasındaki çift bağın olup olmamasına göre ise doymuş yağ  asitleri ve doymamış yağ asitleri olarak ayrılır. Doymamış yağ asitlerinin yapısında hidrojen miktarının yeterli olmamasından kaynaklı karbon atomları arasında çift bağ oluşturan yağ asitleridir.

Doymuş Yağ Asidi Nedir?

Doymuş yağ asitleri hidrojen bakımından zengin oldukları için karbon atomları arasında çift bağ bulunmayan yağ asitleridir.

İsimleri

Önemli doymuş yağ asitleri ; Bütirik Asit ( Tereyağında bulunur ve ona has lezzetini verir.), Laurik  Asit, Miristik Asit, Palmitik Asit, Stearik Asit, Araşidik Asitdir.

Yağlardaki doymuş yağ miktarını (%)  gösterecek olursak;  ( tablo 1 )

Doymuş Yağ Nedir / Ne Demek?

 Yağlar gliserol ve yağ asitlerinden oluşan bileşiklerdir. Peki doymuş yağ nedir? Doymuş yağlarda bu bağlamda; doymuş yağ asitleri ile gliserolün birleşmesinden oluşmaktadır.  Doymuş yağlar genelde katı veya yarı katı haldedir. Onun için ki katı yağlar yapılarında büyük oranda doymuş asitlerin gliserinle oluşturdukları esterler bulundururlar. Katı yağların büyük bir kısmı hayvansal ürünlerdir.

Hangi besinlerde bulunur?

Doymuş yağları dolayısıyla yağ asitlerini içeren ürünleri sıralayacak olursak;

• Tam yağlı sütten elde edilmiş ürünler ( Tereyağ gibi )
• Koyun eti (İç Yağ – Kuyruk yağı )
• Dana eti ( İç Yağ )
• Tavuk, hindi derisi
• Palmiye yağı
• Hindistan cevizi yağı

Doymuş/Doymamış Yağların Farkı

Doymuş yağlarla doymamış yağ asitlerin farklarına değinilecek olursak doymuş yağ asitlerinin daha çok hayvansal ürünlerde olduğunu ve genel olarak katı veya yarı katı halde bulunduğunu söylemiştik. Doymamış yağ asitlerinin en çok bulunduğu gıdalar ise bitkisel ürünlerdir ve doymamış yağ asitleri sıvı halde bulunmaktadır. Bu bitkisel ürünlere örnek verecek olursak; mısır yağı, ayçiçek yağı, kanola yağı gibi yağlardır.  Doymamış yağ asitlerini doymuş yağ asitlerinden ayıracak bir önemli noktada;  omega-3 ve omega-6, çoklu doymamış yağ asitleri grubunda yer alan esansiyel yağ asitleridir. Omega-3 ve omega-6 yağ asitleri, insan vücudu tarafından sentezlenemez, bundan dolayı besinlerden alınmak zorundadır.

Peki Margarin?

Aslında merak edilen bir konuda margarin doymuş yağ mı yoksa doymamış yağ mı? Bu sorunun yanıtını margarinin tanımını yaparak açıklayabiliriz. Margarin; hidrojeni eksik olan bitkisel sıvı yağların hidrojenle katı duruma getirilmesidir. Yani margarin doymamış yağ asitlerini doyurmamız sonucu oluşur. Margarinin yapılışı sırasında trans yağ oluşmaması için yeni teknoloji ile üretilmeli ve aşırı katı olmamaları gerekir.

Doymuş Yağların Sağlık Üzerine Etkileri

Sağlıklı bir diyet için katı yağlar, zeytinyağı ve diğer bitkisel yağlar dengeli bir şekilde alınmalıdır. Doymuş yağların ise alınan toplam yağ miktarının %10 altında olması istenir. Doymuş yağların gereğinden fazla tüketilmesi kalp ve damar hastalıklarını olumsuz yönde etkiler.  Doymuş yağ asitleri obezite, insülin direnci, tip2 diyabet gibi hastalıkların oluşumunda da etkilidir.

Doymuş yağ asitlerinin fazla miktarda alınması kanser riskini arttırdığı da bir çok çalışmada bildirilmiştir. Bu sebeple sadece hasta bireylerin değil sağlıklı bireylerinde doymuş yağ tüketimini azaltması gerekmektedir.

Kısacası doymuş yağ asitleri genelde hayvansal ürünlerde bulunmaktadır. Özellikle kalp ve damar hastalıklarına neden olan doymuş yağ içeriği yüksek olan bu ürünlerin sağlıklı bir yaşam sürmek için gereğinden fazla alınmamasına dikkat etmek gerekmektedir. Katı yağlar hayvansal besinlerde doğal olarak yeterince bulunduğundan yemeklere mümkün olduğunca az eklenmeli, etli yemeklere mümkün olduğunca ilave yağ konmamaya dikkat edilmelidir. Yüksek yağ tüketiminin her zaman hastalıkları da beraberinde getireceği unutulmamalıdır.