Fosfor: Görevleri – Eksikliği – Kaynakları

Fosfor Nedir? / Ne işe Yarar (Vücuttaki Görevleri)

Fosfor nedir, nasıl bir maddedir bakacak olursak; Fosfor insan vücudunda kalsiyumdan sonra en fazla bulunan kimyasal elementtir. Simgesi P olarak gösterilir ve atom numarası 15’dir. Tüm organizmalar için fosfor birleşimleri DNA yapıları için büyük önem taşımaktadır. İnsan vücudunda fosfor; kemik ve dişlerin oluşumunda

• Enerji üretimi,
• Kalp kasının kasılması,
• Hücre büyümesi ve onarımı,
• Sinir ve kas hareketlerinin yönetilmesinde,
• Böbrek işlevlerinde kullanılmaktadır.

Fosfor ayrıca vitaminlerin kullanımında ve besinlerin enerjiye dönüştürülmesinde yardımcı olarak vücuda yarar sağlamaktadır. Fosfat hücre içi sıvıların baş anyonları arasında gelmektedir. Fosfatlar dönüştürülebilir yapıda olmalarından dolayı, metabolizma fonksiyonlarının işlemesinde ve birçok koenzim sistemi için gerekli bileşiklerle birleşme yeteneğine sahiptir. Fosfatlar birçok önemli vücut reaksiyonları özellikle ATP, ADP ve fosfokreatinin işlevleri ile ilişkilidir. Vücuttaki fosforun %90’ı kemiklerde ve dişlerde, geri kalan %10’u ise vücut sıvılarında ve hücrelerde bulunmaktadır.

 

Böbrek hastalığı ve Fosfor İlişkisi

Akut veya Kronik Böbrek hastalığı durumlarında böbrek kandaki fosfor düzeyini ayarlayamamaktadır. Bu yüzden bir süre sonra kan fosfor düzeyinde artış görülmesiyle birlikte yüksek fosfor düzeyi, kemiklerden kalsiyum kaybına, kemik kırıklarına, kas güçsüzlüğü ve eklem ağrılarına neden olabilmektedir. Diyetten fosfordan zengin besinlerin azaltılması fosfor düzeyinin indirilmesinde etkilidir. Proteinden zengin besinler fosforun en iyi kaynağıdır. Protein kaçağına bağlı olarak yapılan protein kısıtlamaları fosfor tüketimini de doğrudan etkilemektedir.Süt, yoğurt, peynir, dondurma gibi süt ürünleri, kurubaklagiller, et,balık, sakatatlar, yağlı tohumlar proteinden zengin besin olduklarından diyette kısıtlanmaktadır.

Fosfor İçeren Besinler (Hangi besinlerde ne kadar bulunur)

Fosforun en çok bulunduğu besinler, protein yönünden de zengin besinler olduğundan fosfor içeriği de yüksektir. Süt ve türevleri, et ve türevleri, tavuk, balık, yumurta, tahıllar, kuru baklagiller ve yağlı tohumlar önemli fosfor kaynağı besinlerdir.

 

Aşağıda belli başlı besinlerin 100gramında fosfor değerleri verilmiştir;

• Süt  95mg
• Yoğurt  87mg
• Peynir  302mg
• Dana eti 193mg
• Yumurta 180mg
• Ekmek 77mg
• Makarna 162mg
• Pirinç 94mg
• Şehriye 183mg

Yaş ve özel duruma göre gereksinimler

Günlük fosfor ihtiyacı belirli yaş gruplarına özeldir.

Yaş grupları	Erkek	Kadın
9-13 yaş	1250mg	1250mg
14-18 yaş	1250mg	1250mg
19-30 yaş	700mg	700mg
31-50 yaş	700mg	700mg
51-70 yaş	700mg	700mg
>70 yaş	700mg	700mg

 

Fosfor Eksikliği

Vücuttaki fosfat miktarının normal olan seviyeden daha düşük seviyelerde olmasına fosfat eksikliği ya da hipofosfatemi adı verilmektedir. Eğer kişi günlük diyette yeterli fosfor almaz ise aşağıdaki sağlık sorunları ortaya çıkabilir:

1. Anksiyete(kaygı, bunalma, sıkıntı),
2. Kemik problemleri ve diş zayıflıkları,
3. Çocuklarda raşitizm,
4. Yorgunluk,
5. Düzensiz nefes alma,
6. Sinirlilik ve stres,
7. Uyuşukluk,
8. Deri hassasiyeti,
9. Titreme, vücut dayanıklılığının azalması,
10. İştah kaybı,
11. Endişe ve kilo değişikliklerigörülebilir.

Bunların dışında; sert eklem ve kemik ağrısı belirtileri yaşayanabilir ve bunlara ek olarak glikoz intoleransı, düzensiz kalp atışı ve solunum zorlukları da görülebilir.

Fosfor eksikliğinde görülebilecek sorunlar

Sinirsel Hastalıklar; Fosfor eksikliği nadiren görülmekle birlikte görüldüğü zaman başta gelen hastalıklar öfke, vücutta uyuşma, karıncalanma ve buna benzer sinirsel hastalıklardır.

Kas ve kemik problemleri; Fosfor eksikliği aynı zamanda kemiklerde güçsüzleşmeye, kaslarda zayıflamaya ve kalp problemlerine neden olur.

Sonuç

Vücudumuz için mineral gereksinimlerinin karşılanması çok önemlidir. Bugün bu yazımızda fosfordan bahsettik. Fosfor görüldüğü gibi vücudumuz için önemli bir bileşendir. Kemik sağlığı yeterli miktarda fosfor alınmalıdır. Günlük 3-4 porsiyon süt ve süt ürünleri tüketilmelidir. Günlük tüketilen 1 su bardağı tam yağlı inek sütünde 186mg, 1 kase yoğurtta ise 336mg fosfor  bulunmaktadır. Görüldüğü üzere yeterli miktarda süt ve süt ürünleri tüketimi fosfor ihtiyacını karşılamaktadır.